สอนตัวเอง
เราเกิดมาแล้ว ควรจะรู้จักสอนตัวเอง ยายเองไม่เห็นต้องมีคนสอนเลย ยายก็ทำทุกสิ่งทุกอย่างได้ ทั้ง ๆ ที่ยายไม่รู้หนังสือสักตัว ทุกสิ่งทุกอย่างคอยสังเกตเอา ก็สามารถสอนตัวเองได้ อย่างกับเรื่องทำความสะอาด ก็ไม่เห็นมีใครมาสอน พ่อยายก็ไม่ได้สอน แม่ก็ไม่ได้สอน ยายสอนตัวเอง ตั้งแต่สมัยยายเป็นเด็ก อยู่นครชัยศรีโน้น เวลากินข้าวแล้ว เก็บหม้อข้าวถ้วยชามล้าง ยายจะล้างทั้งข้างนอกทั้งข้างใน ล้างจนเกลี้ยงทั้งหมด เวลาถูบ้าน ยายก็ถูให้สะอาดทั้งบนบันได และใต้บันได พวกพี่ ๆ เขาก็บอกว่า ทำไมไม่ล้างเฉพาะด้านที่ใช้เท่านั้น หรือทำไมไม่ถูเฉพาะบนบันไดเท่านั้น ยายก็บอกว่า ?ไม่รู้เหมือนกัน ยายก็อยากถูของยายอย่างนี้ อยากถูให้มันสะอาดให้หมด? มันสอนตัวเองให้ล้างให้สะอาด ทั้งข้างนอกทั้งข้างใน สมัยอยู่บ้านคุณนายเลี้ยบก็เหมือนกัน เวลาเช็ดโต๊ะเก้าอี้ ยายเช็ดทั้งข้างบนข้างล่างให้สะอาด ไม่ให้มีฝุ่นเหลือเลย ใจยายจดจ่อรักความสะอาด ทำทุกอย่างให้สะอาด เห็นอะไรสกปรกเป็นไม่ได้ เล็งไว้เชียว ว่างเมื่อไรก็ทำทันที อย่างกับวันหนึ่ง ยายมองเห็นตะไคร่น้ำขึ้นที่มุมบันได ยายเห็นแล้วเล็งเอาไว้ พอว่างปุ๊บ ยายก็จัดการขัดเสียสะอาดเรียบไปเลย ทำอย่างนี้จนไม่มีที่จะทำ เขาจึงไว้ใจยายมาก ตอนที่ยายมาอยู่กับคุณยายทองสุขที่วัดปากน้ำก็เหมือนกัน ยายจัดข้าวของ ตู้ เตียง สะอาดเรียบร้อยไปทุกอย่าง เมื่อเข้าไปในโรงงานทำวิชชา เขาเลือกเตียงที่เก่าที่สุด เต็มไปด้วยตัวเรือด มุ้งก็เก่า ๆ ขาด ๆ สกปรกให้ ยายก็ไม่ว่าอะไร ให้ได้มานั่งธรรมะ ยายก็พอใจแล้ว เวลาถูกตัวเรือดกัด รู้สึกเจ็บแปล๊บ ก็จับใส่กระโถน เอากระดาษปิดไว้ พอรุ่งเช้า ยายก็เอาไปปล่อย เก็บทำความสะอาดอย่างนี้ จนกระทั่งทุกอย่างรอบตัวสะอาด เตียงก็สะอาด มุ้งเก่าก็สะอาดที่สุด ตั้งแต่เล็ก ๆ มา ยายก็เป็นอย่างนี้ รักความสะอาด ความมีระเบียบเรียบร้อย อะไรควร อะไรไม่ควร อะไรอยู่ตรงไหน ควรตั้งตรงไหน ยายสอนตัวเองเป็นหมด กระทั่งเวลาไหนควรทำอะไร ถึงเวลายายจะทำเป็นอย่าง ๆ ไป อย่างมีระเบียบ ยายแบ่งเวลาของยายเป็น ตอนยายอยู่วัดปากน้ำ ก็สอนตัวเองเรื่องระเบียบวินัยทุกอย่างได้เป็นอย่างดี ตอนหลังพอยายนั่งธรรมะ ระลึกชาติได้ ยายนั่งเข้าที่ไปดูว่า ทำไมยายจึงเป็นอย่างนี้ ก็รู้ว่าที่สอนตัวเองได้ เพราะนั่งธรรมะมามากในชาติที่แล้ว ๆ มา บุญจากการนั่งธรรมะนี่เองทำให้เกิดปัญญาที่จะสอนตัวเอง เพราะฉะนั้น พวกเราต้องขยันนั่งธรรมะมาก ๆ จะได้สอนตัวเองได้
๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๓
